Te dwie perspektywy – pracownika i pracodawcy – należy uwzględnić na postawione w tytule pytanie. PPK to program powszechny i dobrowolny – przystąpienie jest obligatoryjne dla pracodawców i dobrowolne dla pracowników. Oznacza to, że każdy pracodawca powinien utworzyć PPK, aby wszyscy, za których są odprowadzane obowiązkowe składki emerytalne i rentowe, mogli w tym programie uczestniczyć. Pracownik może, ale nie musi zdecydować się na przystąpienie do PPK i dokonywanie wpłat.
Obowiązek dla pracodawcy
Koncepcja Pracowniczych Planów Kapitałowych opiera się na tym, aby każdemu zapewnić możliwość długoterminowego oszczędzania na przyszłość, a tym samym zbudować kapitał, który stanie się zabezpieczeniem – poduszką finansową na czas po zakończeniu aktywności zawodowej.
Dlatego każdy pracodawca ma obowiązek utworzyć PPK dla swoich pracowników. Zasada ta nie dotyczy tych firm, które na dzień stosowania ustawy o PPK prowadzą Pracownicze Programy Emerytalne dla co najmniej 25% zatrudnionych pracowników ze składką w wysokości 3,5% wynagrodzenia. Z obowiązku utworzenia PPK zwolnieni są również mikroprzedsiębiorcy, o ile wszyscy zatrudnieni odmówią udziału w programie, a także osoby samozatrudnione, które nie zatrudniają innych pracowników.
Zasada powszechności oznacza także, że pracodawca powinien uwzględnić wszystkich, którzy spełniają definicję osoby zatrudnionej w rozumieniu ustawy o PPK. Zatem do dołączenia do PPK uprawnione są nie tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, lecz także osoby fizyczne wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, od której odprowadzane są obowiązkowe składki emerytalno-rentowe. Na liście uczestników PPK powinny znaleźć się również osoby przebywające na urlopach macierzyńskich, pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, na urlopach wychowawczych oraz pracownicy przebywający na zwolnieniach lekarskich.
Nad zapewnieniem powszechnego dostępu do PPK oraz jego bezpieczeństwa czuwa PFR TFI, które zostało wskazane w ustawie jako instytucja wyznaczona. Obecność takiej instytucji wyznaczonej to pewność, że jesteśmy gotowi utworzyć PPK dla każdego przedsiębiorstwa, niezależnie od poziomu zatrudnienia czy specyfiki działalności.
Wybór dla pracownika
Z perspektywy pracownika udział w PPK ma charakter dobrowolny. Dlatego każdy indywidualnie może podjąć decyzję o rozpoczęciu oszczędzania w programie. Co istotne, w dowolnym momencie uczestnik PPK może też zmienić podjętą wcześniej decyzję, składając stosowną dyspozycję do swojego pracodawcy. Nawet jeśli uczestnik złożył rezygnację dokonywania wpłat, może w dowolnym momencie wznowić wpłaty na swój rachunek.
Od strony organizacyjnej PPK zostały zaplanowane w taki sposób, że zapis do programu jest automatyczny dla wszystkich osób zatrudnionych od 18 do 55 roku życia. Natomiast osoby, które ukończyły 55 lat, ale mają mniej niż 70 lat, mogą przystąpić do PPK, składając u pracodawcy wniosek o przystąpienie do programu.
Niekiedy pojawiają się krytyczne głosy odnośnie do zasad powszechności programu i automatycznego zapisu, jednak warto zauważyć, że jest to korzystne rozwiązanie dla uczestników. Jeśli przyjrzymy się innym systemom długoterminowego oszczędzania podobnym do PPK, zauważymy, że również opierają się na tych zasadach. Doświadczenia krajów takich jak Wielka Brytania, Holandia, Nowa Zelandia wskazują, że zastosowanie zasady powszechności sprzyjało budowaniu zaufania do programu, co przekładało się na systematyczny wzrost partycypacji. Dla przykładu w Wielkiej Brytanii w momencie uruchomienia programu Workplace Pensions partycypacja wynosiła mniej niż 40 procent, a obecnie – po siedmiu latach funkcjonowania programu oszczędza w nim 87 procent uprawnionych. Bardzo dobrym wynikiem może pochwalić się też Holandia – gdzie partycypacja wynosi około 90 procent.
